فراوانی مصرف مواد مخدر و داروها در افراد وابسته به مواد افیونی

چکیده مقدمه: برخی از افراد وابسته به مواد افیونی به مصرف هم زمان سایر گروه های دارویی یا مواد می پردازند که با عوارض جسمی، اقتصادی و اجتماعی بیشتر و عاقبت درمانی بدتری همراه است. هدف: این مطالعه به منظور بررسی فراوانی مصرف مواد، داروهای دیگر و برخی عوامل همراه در افراد وابسته به مواد افیونی مراجعه کننده به درمانگاه معتادان بهزیستی رشت انجام شده است. مواد و روش ها: در یک مطالعه توصیفی و در یک مقطع چهارماهه از اول بهمن سال 1380، 96 نفر وابسته به مواد افیونی که به این درمانگاه مراجعه کرده بودند با مصاحبه و بدون استفاده از روش های غربالگری مواد مورد بررسی قرار گرفتند. از آن ها در مورد استفاده از انواع مواد(افیونی، حشیش، الکل) و داروها(بنزودیازپین، باربیتورات، دیفنوکسیلات، کدئین، دکسترومتورفان، محرک ها . . . ) زمان مصرف، علائم مصرف- یا مصرف نکردن - و شیوه تهیه دارو یا ماده و سوابق ترک یا عود وابستگی سؤال شد. برای تشخیص مفاهیم مربوط به سوء مصرف یا وابستگی، از ملاک های تشخیصی dsm iv استفاده شد. نتایج: 96 نفر(93 مرد و 3 زن) که 3/31 درصد بیکار، 81% ساکن شهر، 49% دارای تحصیلات ابتدائی و کمتر و 64 درصد متأهل بودند، مورد بررسی قرار گرفتند. 5/12 درصد سابقه یک بار ترک موفق(یک سال پرهیز)، 2/30 درصد سم زدائی ناموفق یا بدون اقدام به ترک، 5/38 درصد یک بار، 9/21 درصد دو بار، 4/9 درصد سه بار یا بیشتر ترک موقت(حداقل یک ماه پرهیز) داشتند. تریاک در 5/63 درصد هروئین در 2/30 درصد و کدئین در 1/3 درصد موارد ماده اصلی مورد وابستگی بودند. بیشترین فراوانی، هم ابتلائی در مورد داروها با بنزودیازپین ها و در مورد مواد با الکل بود. در 8/21 درصد، وابستگی چند ماده ای، 26 درصد هم ابتلائی وابستگی مواد افیونی و یک دارو و در 6/16 درصد هم ابتلائی وابستگی به یک دارو، یک ماده دیگر و یک ماده ی افیونی وجود داشت. استفاده از نسخ پزشکان در 40 درصد و تهیه دارو بدون نسخه از داروخانه در 38 درصد موارد متداول ترین راه تهیه دارو بود. نتیجه گیری: الگوهای مصرف مواد و داروها و هم ابتلائی قابل توجه بین وابستگی به مواد افیونی و وابستگی به داروها و مواد دیگر به رغم موقعیت های جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی متفاوت، در جمعیت مورد مطالعه ما، شباهت زیادی با یافته های بررسی در کشورهای دیگر دارد. تأکید و توجه بیشتر بر فعالیت های مربوط به سازماندهی سیستم داروئی کشور، آموزش پزشکان، درمان موارد هم ابتلائی و تأثیر این مداخله ها بر الگوی مصرف مواد و داروها پیشنهاد می شود.